LAND ART (ΤΕΧΝΗ ΣΤΗ ΓΗ). Το Λιβάδι του Εφήμερου.
Για τα 2 έργα του ΒΚ
Η αρχική διερευνητική επίσκεψη στο χώρο, για την προετοιμασία του συμποσίου, έδωσε την ιδέα για το πρώτο έργο στο χωράφι. Το δεύτερο διαμορφώθηκε σε συνεργασία με μια φίλη από τα παλιά, με την οποία είχαμε ξαναδουλέψει παρέα σε αντίστοιχες διοργανώσεις/καταστάσεις.
Το πρώτο έργο θα δούλευε με κύριο εκφραστικό μέσον τη φωτογραφία και το δεύτερο με ότι υλικό υπήρχε επί τόπου, με ότι μπορούσε να προσφέρει ο χώρος. Στο πρώτο τα υλικά θα έφταναν από το εργαστήριο για να δημιουργήσουν έναν τόπο περισυλλογής, ενώ στο δεύτερο, τα φυσικά υλικά θα δημιουργούσαν ένα εργαστήριο μιας άλλης περισυλλογής.
Για το έργο Νο 1 (Φωτογραφία και φασόλια)
Σε μια γωνία του χωραφιού, την πιο δροσερή, ο ιδιοκτήτης φυτεύει κάθε χρόνο τα φασόλια του. Καθώς οι φασολιές έχουν ένα λεπτό και ευαίσθητο κορμό, που δεν αντέχει να σηκώσει το βάρος των καρπών του, απαιτείται η υποστήριξη του φυτού, καθώς αναπτύσσεται, από σύστημα αναρρίχησης. Στη δική μας περίπτωση αυτό το σύστημα πάνω στο όποιο θα στραφταλίζεται το φυτό, καθώς αναπτύσσεται, ήταν τα καλάμια, δεμένα ανά τετράδες σε σχηματισμό πυραμίδας (ινδιάνικης τέντας).
Ζητήθηκε η άδεια για ταυτόχρονη σπορά φασολιών και φωτογραφιών και
Η συνέχεια μετά τις φωτογραφίες και για το δεύτερο έργο ακόμη πιο κάτω.
Η αρχική διερευνητική επίσκεψη στο χώρο, για την προετοιμασία του συμποσίου, έδωσε την ιδέα για το πρώτο έργο στο χωράφι. Το δεύτερο διαμορφώθηκε σε συνεργασία με μια φίλη από τα παλιά, με την οποία είχαμε ξαναδουλέψει παρέα σε αντίστοιχες διοργανώσεις/καταστάσεις.
Το πρώτο έργο θα δούλευε με κύριο εκφραστικό μέσον τη φωτογραφία και το δεύτερο με ότι υλικό υπήρχε επί τόπου, με ότι μπορούσε να προσφέρει ο χώρος. Στο πρώτο τα υλικά θα έφταναν από το εργαστήριο για να δημιουργήσουν έναν τόπο περισυλλογής, ενώ στο δεύτερο, τα φυσικά υλικά θα δημιουργούσαν ένα εργαστήριο μιας άλλης περισυλλογής.
Για το έργο Νο 1 (Φωτογραφία και φασόλια)
Σε μια γωνία του χωραφιού, την πιο δροσερή, ο ιδιοκτήτης φυτεύει κάθε χρόνο τα φασόλια του. Καθώς οι φασολιές έχουν ένα λεπτό και ευαίσθητο κορμό, που δεν αντέχει να σηκώσει το βάρος των καρπών του, απαιτείται η υποστήριξη του φυτού, καθώς αναπτύσσεται, από σύστημα αναρρίχησης. Στη δική μας περίπτωση αυτό το σύστημα πάνω στο όποιο θα στραφταλίζεται το φυτό, καθώς αναπτύσσεται, ήταν τα καλάμια, δεμένα ανά τετράδες σε σχηματισμό πυραμίδας (ινδιάνικης τέντας).
Ζητήθηκε η άδεια για ταυτόχρονη σπορά φασολιών και φωτογραφιών και
Η συνέχεια μετά τις φωτογραφίες και για το δεύτερο έργο ακόμη πιο κάτω.
Συνέχεια από την κορυφή της σελίδας
χρήση του χώρου. Η αντίρρηση της ιδιοκτησίας ήταν μόνο για την χρονική περίοδο. Δεν είχε φτάσει ακόμη η εποχή για τα φασόλια. Η σπορά στο συγκεκριμένο υψόμετρο γίνεται πάντα πολύ αργότερα. Ο άμεσος παραλληλισμός με μια τέχνη που προηγείται της εποχής της λειτούργησε προβοκατόρικα, και έτσι, συμβολικά τουλάχιστον, αποφασίστηκε να στηθεί οπωσδήποτε, μια μόνο συστοιχία.
Σκάφτηκε το χώμα, απλώθηκε το σύστημα άρδευσης και αυτομάτου ποτίσματος, στηθήκαν οι σκελετοί από τα καλάμια που θα στηρίξουν, σε δεύτερη φάση, τα αναρριχόμενα φυτά, φυτεύτηκαν οι επιλεγμένοι σπόροι φασολιών και οι ξακρισμένες φωτογραφίες. Οι σπόροι ήταν από μια παραδοσιακή τοπική ελληνική ποικιλία. Το ίδιο επιλεγμένες ήταν και οι φωτογραφίες.
Οι φωτογραφίες ήταν ατομικά πορτρέτα φίλων και γνωστών με τα παιδιά τους, πορτρέτα καμωμένα στο περιθώριο των εκθέσεων μου, πορτρέτα αυτών που με τιμούν με την παρουσία τους, κάθε που παρουσιάζω τη δουλειά μου σε εκθέσεις και λοιπές δράσεις, πορτρέτα αυτών που με τον έναν ή άλλον τρόπο συμμετέχουν στο δημόσιο διάλογο για την τέχνη, τη φωτογραφία και τη σχέση τους με την κοινωνία. Για την απόλυτη ανάδειξη της προσωπικότητας του κάθε μοντέλου, τα πορτρέτα ήταν ξακρισμένα με ψαλίδι από τον υπόλοιπο περιβάλλοντα χώρο όπου είχαν φωτογραφηθεί.
Αυτοί οι χώροι των γκαλερί, των μουσείων, των εκθέσεων κτλ αναρτηθήκαν ξεχωριστά και ψηλότερα. Τα νέα βλαστάρια που σε λίγο θα ξεπηδήσουν από το χώμα (εννοιολογικά είχαν επιλεγεί αρκετά πορτρέτα μικρών παιδιών) καθώς θα αναπτύσσονται, θα συνδέσουν τα πορτρέτα στο χώμα με τους χώρους στον αέρα. Κάποια από τα πορτρέτα, καθώς τα βλαστάρια τους θα μεγάλωναν και θα ανέβαιναν προς το φως, προς τον ουρανό, θα συναντιόταν ξανά μαζί τους (με τους κενούς από ανθρώπους χώρους) και σταδιακά θα γέμιζαν το κενό που άφησε η αφαίρεση των φίλων από αυτούς. Η ανάρτηση των χώρων, σε αντίθεση με τα φυτεμένα πορτρέτα, ήταν σε ελεύθερη ισορροπία, φύλλο και φτερό στον άνεμο. Τίποτε σταθερό. Τις περισσότερες φορές κυμάτιζαν σαν σημαίες, άλλοτε παρουσιαζόταν χαοτικά πλεγμένοι, σαν ζώα σε παγίδα, στα καλάμια και κάποιες άλλες μας έδειχναν την πλάτη τους. Δεν ήταν και λίγες, όμως, που κατά περιόδους, ανάλογα με το ρεύμα της στιγμής, στοιχίζονταν μεταξύ τους δίνοντας την αίσθηση του βάθους, δημιουργούσαν προοπτικές διάφορες ή αφήναν το θεατή να διακρίνει μικρές στοές, αν τα κοίταζες από το κατάλληλο σημείο.
Αν και υπάρχει μερική αντιστοίχιση μεταξύ του κάτω και του επάνω κόσμου, είναι αδιάφορο ποιου τα βλαστάρια θα καλύψουν το κενό στους επάνω χώρους τέχνης.
Οι υπόλοιποι ξακρισμένοι χώροι, αυτοί που δεν χρησιμοποιήθηκαν στην εγκατάσταση, όπως και σε προηγούμενη εργασία μου, συσκευάζονται, δημιουργώντας, με την τοποθέτηση του ενός πάνω στον άλλον, το προφίλ του νέου ανθρώπου, αυτού που θα δημιουργηθεί όταν όλοι εμείς θα έχουμε αποσυρθεί.
Για την διάταξη και το πλήθος πορτρέτων. Όπως ακριβώς πρέπει να κάνει ο παραγωγός με τα φασόλια, έτσι και ο δάσκαλος, σπέρνει λίγο περισσότερες φωτογραφίες από όσες περιμένουμε να καρπίσουν, ώστε να καλύψουμε τις όποιες απώλειες από τις φυσικές και άλλες καταστροφές. Καμιά διδασκαλία της τέχνης δεν είναι περιττή. Η κοινωνία όσο έχει ανάγκη κάποιους καλούς δημιουργούς, άλλο τόσο έχει ανάγκη και αυτούς που θα κατανοούν, που θα σέβονται, που θα βοηθούν κτλ.
Η φωτογραφία, για μια ακόμη φορά, χρησιμοποιείται για να τονιστούν αξίες πέραν αυτών που διδάσκονται στις σχολές φωτογραφικής επαγγελματικής αποκατάστασης. Δεν παγώνει, δεν σταμάτα τον χρόνο, αλλά ερωτοτροπεί μαζί του. Δεν αποτελεί ντοκουμέντο για την μελέτη ή την ανάλυση της ιστορίας γιατί είναι η ίδια η ιστορία, υπό διαμόρφωση. Η φωτογραφία χρησιμοποιείται μεν ως βασικό εκφραστικό μέσον, αλλά δε μπορεί να λειτουργήσει μόνη της. Καλούμαστε να την αντιληφτούμε σαν στοιχείο της εξέλιξης, παράλληλα με την φθοροποιό επίδραση επάνω της του ρέοντος χρόνου, της φύσης, των καιρικών συνθηκών, των αλλαγών θερμοκρασίας ακόμη και της πανίδας του εδάφους.
Έργο σε εξέλιξη.
Ως εκ τούτου, εύκολα συμπεραίνουμε πως η επιλογή του θέματος, των υλικών που θα εκφράσουν την ιδέα και η ίδια η δημιουργική πράξη είναι ένα ελάχιστο μέρος του ξεχωριστού αυτού έργου. Ίσως, θεωρητικά τουλάχιστον, ένα έργο τέτοιας μορφής, ξεκινά με την συγκεκριμενοποίηση των στόχων, με την επιλογή του χώρου και των υλικών που κρίνονται, αρχικά, σαν απαραίτητα για να διατυπώσουν την ιδέα, αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά με την λήψη των πορτρέτων, την επιλογή και την εκτύπωση τους, το ξάκρισμα με το ψαλίδι, το μάζεμα των λοιπών φυσικών υλικών, ολοκληρώνεται με το φύτεμα των σπόρων και των φωτογραφιών, και τελειώνει με την προετοιμασία του αυτομάτου ποτίσματος, που θα βοηθούσε στην ανάπτυξη/ολοκλήρωση του έργου. Δεν είναι έτσι, γιατί το έργο πρέπει να ζήσει, να αλλάξει ανεξάρτητα από τις προθέσεις του δημιουργού του.
Η δημιουργία ενός τέτοιου έργου θα είναι πάντα κάτι πέρα από τη δημιουργική πράξη. Το εγώ του δημιουργού, με τέτοια έργα, πάει στην κυριολεξία περίπατο.
Από τα παραπάνω, συμπεραίνει ο καθείς πως το έργο την ημέρα των εγκαινίων θα είναι μεν τελειωμένο, όσον αφορά την παρέμβαση αυτού που το έστησε, αλλά δεν θα μπορεί να θεαθεί, παρά στην προοπτική της εξέλιξης του. Είναι έργο που θα αλλάζει/δημιουργείται για αρκετούς μήνες από το τελείωμα της εγκατάστασης του. Θα μεταβάλλεται όχι από τον εμπνευστή του αλλά από τις δυνάμεις της φυσικής εξέλιξης και αναγέννησης.
Ένα έργο το οποίο προϋποθέτει για την ολοκλήρωση του την ανάπτυξή σε βάθος χρόνου, είναι έργο που μόνο στην συνθετική φαντασία των αναγνωστών του μπορεί να γίνει αντιληπτό. Είναι έργο που καθώς περιλαμβάνει την αγάπη, την ανάπτυξη, την προσφορά καρπών, τον διαλογισμό αλλά και τον θάνατο και όλα όσα είναι η ζωή μας, είναι, σε τελική ανάλυση, ένα κατασκεύασμα για την ζωή. Είναι έργο το οποίο ποτέ κανείς δεν θα μπορέσει να το απολαύσει σαν έργο παγιωμένο, σαν έργο με αρχή, μέση και τέλος, σαν έργο με συγκεκριμένο πλάτος, ύψος και μήκος, ρυθμό, χρώμα και οσμή.
Ίσως οι φωτογραφίες της εγκατάστασης, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, να είναι απαραίτητες και η γραμμική παράθεση τους να είναι το μόνο σύστημα που μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση των αλλαγών και αυτής της εξέλιξης. Ίσως η γραμμική παράθεση φωτογραφιών να είναι το ιδανικότερο σύστημα που θα μας βοηθούσε να αντιληφτούμε και βιώσουμε την εμπειρία της εξέλιξης του (για όσους βρίσκονται μακριά του). Αν είναι έτσι, μια βασική αρχή του μέσου, αυτή της φωτογραφικής καταγραφής, πάρει πίσω το αίμα για την ανόσια αρχική χρήση των φωτογραφιών.
Όταν όλα θα έχουν μαραθεί, τότε θα τελειώσει και το έργο. Καθώς όλα θα μαζευτούν για την προετοιμασία της επόμενης σοδιάς, τότε και μόνον τότε θα εξαφανιστεί και το έργο. Η πυρά θα υπογράψει την οριστική εξαφάνιση του πάντων, υπερτονίζοντας τον χαρακτήρα του εφήμερου τέτοιων έργων στη γη.
Η διαχρονικότητα και η σταθερότητα του εικαστικού έργου, όπως τις γνωρίζουμε, έχουν οπισθοχωρήσει και παραχωρήσει τη θέση τους στο μεταβλητό, το προσωρινό, το εφήμερο.
Το όλον της εγκατάστασης συμπληρώνεται από αιώρα. Ο θεατής έχοντας δει το έργο, καλείται να αναπαυτεί κάτω από δυο μεγάλες καρυδιές, για να αναπολήσει/διαλογιστεί τη σχέση του, όχι μόνον με την τέχνη και τα παράλογα εκτός χρησιμότητας θεωρήματα που διατυπώνει, αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό. Προτείνεται να αναλογιστεί αν οι πράξεις και οι συμπεριφορές του μπορεί να είναι τέτοιες ώστε να εμπνεύσουν/αναγκάσουν κάποιον τρίτο, να εργαστεί για την επιβίωση τους στην αντιανθρωπινη κοινωνία της Αγοράς και της κατανάλωσης.
χρήση του χώρου. Η αντίρρηση της ιδιοκτησίας ήταν μόνο για την χρονική περίοδο. Δεν είχε φτάσει ακόμη η εποχή για τα φασόλια. Η σπορά στο συγκεκριμένο υψόμετρο γίνεται πάντα πολύ αργότερα. Ο άμεσος παραλληλισμός με μια τέχνη που προηγείται της εποχής της λειτούργησε προβοκατόρικα, και έτσι, συμβολικά τουλάχιστον, αποφασίστηκε να στηθεί οπωσδήποτε, μια μόνο συστοιχία.
Σκάφτηκε το χώμα, απλώθηκε το σύστημα άρδευσης και αυτομάτου ποτίσματος, στηθήκαν οι σκελετοί από τα καλάμια που θα στηρίξουν, σε δεύτερη φάση, τα αναρριχόμενα φυτά, φυτεύτηκαν οι επιλεγμένοι σπόροι φασολιών και οι ξακρισμένες φωτογραφίες. Οι σπόροι ήταν από μια παραδοσιακή τοπική ελληνική ποικιλία. Το ίδιο επιλεγμένες ήταν και οι φωτογραφίες.
Οι φωτογραφίες ήταν ατομικά πορτρέτα φίλων και γνωστών με τα παιδιά τους, πορτρέτα καμωμένα στο περιθώριο των εκθέσεων μου, πορτρέτα αυτών που με τιμούν με την παρουσία τους, κάθε που παρουσιάζω τη δουλειά μου σε εκθέσεις και λοιπές δράσεις, πορτρέτα αυτών που με τον έναν ή άλλον τρόπο συμμετέχουν στο δημόσιο διάλογο για την τέχνη, τη φωτογραφία και τη σχέση τους με την κοινωνία. Για την απόλυτη ανάδειξη της προσωπικότητας του κάθε μοντέλου, τα πορτρέτα ήταν ξακρισμένα με ψαλίδι από τον υπόλοιπο περιβάλλοντα χώρο όπου είχαν φωτογραφηθεί.
Αυτοί οι χώροι των γκαλερί, των μουσείων, των εκθέσεων κτλ αναρτηθήκαν ξεχωριστά και ψηλότερα. Τα νέα βλαστάρια που σε λίγο θα ξεπηδήσουν από το χώμα (εννοιολογικά είχαν επιλεγεί αρκετά πορτρέτα μικρών παιδιών) καθώς θα αναπτύσσονται, θα συνδέσουν τα πορτρέτα στο χώμα με τους χώρους στον αέρα. Κάποια από τα πορτρέτα, καθώς τα βλαστάρια τους θα μεγάλωναν και θα ανέβαιναν προς το φως, προς τον ουρανό, θα συναντιόταν ξανά μαζί τους (με τους κενούς από ανθρώπους χώρους) και σταδιακά θα γέμιζαν το κενό που άφησε η αφαίρεση των φίλων από αυτούς. Η ανάρτηση των χώρων, σε αντίθεση με τα φυτεμένα πορτρέτα, ήταν σε ελεύθερη ισορροπία, φύλλο και φτερό στον άνεμο. Τίποτε σταθερό. Τις περισσότερες φορές κυμάτιζαν σαν σημαίες, άλλοτε παρουσιαζόταν χαοτικά πλεγμένοι, σαν ζώα σε παγίδα, στα καλάμια και κάποιες άλλες μας έδειχναν την πλάτη τους. Δεν ήταν και λίγες, όμως, που κατά περιόδους, ανάλογα με το ρεύμα της στιγμής, στοιχίζονταν μεταξύ τους δίνοντας την αίσθηση του βάθους, δημιουργούσαν προοπτικές διάφορες ή αφήναν το θεατή να διακρίνει μικρές στοές, αν τα κοίταζες από το κατάλληλο σημείο.
Αν και υπάρχει μερική αντιστοίχιση μεταξύ του κάτω και του επάνω κόσμου, είναι αδιάφορο ποιου τα βλαστάρια θα καλύψουν το κενό στους επάνω χώρους τέχνης.
Οι υπόλοιποι ξακρισμένοι χώροι, αυτοί που δεν χρησιμοποιήθηκαν στην εγκατάσταση, όπως και σε προηγούμενη εργασία μου, συσκευάζονται, δημιουργώντας, με την τοποθέτηση του ενός πάνω στον άλλον, το προφίλ του νέου ανθρώπου, αυτού που θα δημιουργηθεί όταν όλοι εμείς θα έχουμε αποσυρθεί.
Για την διάταξη και το πλήθος πορτρέτων. Όπως ακριβώς πρέπει να κάνει ο παραγωγός με τα φασόλια, έτσι και ο δάσκαλος, σπέρνει λίγο περισσότερες φωτογραφίες από όσες περιμένουμε να καρπίσουν, ώστε να καλύψουμε τις όποιες απώλειες από τις φυσικές και άλλες καταστροφές. Καμιά διδασκαλία της τέχνης δεν είναι περιττή. Η κοινωνία όσο έχει ανάγκη κάποιους καλούς δημιουργούς, άλλο τόσο έχει ανάγκη και αυτούς που θα κατανοούν, που θα σέβονται, που θα βοηθούν κτλ.
Η φωτογραφία, για μια ακόμη φορά, χρησιμοποιείται για να τονιστούν αξίες πέραν αυτών που διδάσκονται στις σχολές φωτογραφικής επαγγελματικής αποκατάστασης. Δεν παγώνει, δεν σταμάτα τον χρόνο, αλλά ερωτοτροπεί μαζί του. Δεν αποτελεί ντοκουμέντο για την μελέτη ή την ανάλυση της ιστορίας γιατί είναι η ίδια η ιστορία, υπό διαμόρφωση. Η φωτογραφία χρησιμοποιείται μεν ως βασικό εκφραστικό μέσον, αλλά δε μπορεί να λειτουργήσει μόνη της. Καλούμαστε να την αντιληφτούμε σαν στοιχείο της εξέλιξης, παράλληλα με την φθοροποιό επίδραση επάνω της του ρέοντος χρόνου, της φύσης, των καιρικών συνθηκών, των αλλαγών θερμοκρασίας ακόμη και της πανίδας του εδάφους.
Έργο σε εξέλιξη.
Ως εκ τούτου, εύκολα συμπεραίνουμε πως η επιλογή του θέματος, των υλικών που θα εκφράσουν την ιδέα και η ίδια η δημιουργική πράξη είναι ένα ελάχιστο μέρος του ξεχωριστού αυτού έργου. Ίσως, θεωρητικά τουλάχιστον, ένα έργο τέτοιας μορφής, ξεκινά με την συγκεκριμενοποίηση των στόχων, με την επιλογή του χώρου και των υλικών που κρίνονται, αρχικά, σαν απαραίτητα για να διατυπώσουν την ιδέα, αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά με την λήψη των πορτρέτων, την επιλογή και την εκτύπωση τους, το ξάκρισμα με το ψαλίδι, το μάζεμα των λοιπών φυσικών υλικών, ολοκληρώνεται με το φύτεμα των σπόρων και των φωτογραφιών, και τελειώνει με την προετοιμασία του αυτομάτου ποτίσματος, που θα βοηθούσε στην ανάπτυξη/ολοκλήρωση του έργου. Δεν είναι έτσι, γιατί το έργο πρέπει να ζήσει, να αλλάξει ανεξάρτητα από τις προθέσεις του δημιουργού του.
Η δημιουργία ενός τέτοιου έργου θα είναι πάντα κάτι πέρα από τη δημιουργική πράξη. Το εγώ του δημιουργού, με τέτοια έργα, πάει στην κυριολεξία περίπατο.
Από τα παραπάνω, συμπεραίνει ο καθείς πως το έργο την ημέρα των εγκαινίων θα είναι μεν τελειωμένο, όσον αφορά την παρέμβαση αυτού που το έστησε, αλλά δεν θα μπορεί να θεαθεί, παρά στην προοπτική της εξέλιξης του. Είναι έργο που θα αλλάζει/δημιουργείται για αρκετούς μήνες από το τελείωμα της εγκατάστασης του. Θα μεταβάλλεται όχι από τον εμπνευστή του αλλά από τις δυνάμεις της φυσικής εξέλιξης και αναγέννησης.
Ένα έργο το οποίο προϋποθέτει για την ολοκλήρωση του την ανάπτυξή σε βάθος χρόνου, είναι έργο που μόνο στην συνθετική φαντασία των αναγνωστών του μπορεί να γίνει αντιληπτό. Είναι έργο που καθώς περιλαμβάνει την αγάπη, την ανάπτυξη, την προσφορά καρπών, τον διαλογισμό αλλά και τον θάνατο και όλα όσα είναι η ζωή μας, είναι, σε τελική ανάλυση, ένα κατασκεύασμα για την ζωή. Είναι έργο το οποίο ποτέ κανείς δεν θα μπορέσει να το απολαύσει σαν έργο παγιωμένο, σαν έργο με αρχή, μέση και τέλος, σαν έργο με συγκεκριμένο πλάτος, ύψος και μήκος, ρυθμό, χρώμα και οσμή.
Ίσως οι φωτογραφίες της εγκατάστασης, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, να είναι απαραίτητες και η γραμμική παράθεση τους να είναι το μόνο σύστημα που μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση των αλλαγών και αυτής της εξέλιξης. Ίσως η γραμμική παράθεση φωτογραφιών να είναι το ιδανικότερο σύστημα που θα μας βοηθούσε να αντιληφτούμε και βιώσουμε την εμπειρία της εξέλιξης του (για όσους βρίσκονται μακριά του). Αν είναι έτσι, μια βασική αρχή του μέσου, αυτή της φωτογραφικής καταγραφής, πάρει πίσω το αίμα για την ανόσια αρχική χρήση των φωτογραφιών.
Όταν όλα θα έχουν μαραθεί, τότε θα τελειώσει και το έργο. Καθώς όλα θα μαζευτούν για την προετοιμασία της επόμενης σοδιάς, τότε και μόνον τότε θα εξαφανιστεί και το έργο. Η πυρά θα υπογράψει την οριστική εξαφάνιση του πάντων, υπερτονίζοντας τον χαρακτήρα του εφήμερου τέτοιων έργων στη γη.
Η διαχρονικότητα και η σταθερότητα του εικαστικού έργου, όπως τις γνωρίζουμε, έχουν οπισθοχωρήσει και παραχωρήσει τη θέση τους στο μεταβλητό, το προσωρινό, το εφήμερο.
Το όλον της εγκατάστασης συμπληρώνεται από αιώρα. Ο θεατής έχοντας δει το έργο, καλείται να αναπαυτεί κάτω από δυο μεγάλες καρυδιές, για να αναπολήσει/διαλογιστεί τη σχέση του, όχι μόνον με την τέχνη και τα παράλογα εκτός χρησιμότητας θεωρήματα που διατυπώνει, αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό. Προτείνεται να αναλογιστεί αν οι πράξεις και οι συμπεριφορές του μπορεί να είναι τέτοιες ώστε να εμπνεύσουν/αναγκάσουν κάποιον τρίτο, να εργαστεί για την επιβίωση τους στην αντιανθρωπινη κοινωνία της Αγοράς και της κατανάλωσης.
Για το έργο Νο 2 (Ένας μυστικός ιερός τόπος)
Σε μια άλλη γωνιά του χωραφιού που μας παραχωρήθηκε για να εργαστούμε, εγκαταλειμμένη από χρόνια και για τούτο άβατο (γεμάτη αγριοφράουλες, που σημαίνει αγκάθια) αποφασίσαμε με την Christel Andrea Steier (Γερμανία), να στήσουμε το κοινό μας έργο, να δημιουργήσουμε έναν χώρο στο χωράφι ικανό να δέχεται τις δικές μας ιδέες, τα δικά μας έργα.
Ο χώρος θα είναι απόλυτα αφομοιώσιμος από το τοπίο στο οποίο εντάσσεται. Ο χώρος δεν εκτείνεται προς τα έξω, όπως στη γλυπτική, αλλά προς τα μέσα, προς το εσωτερικό του έργου. Θα τον οριοθετούσαμε σε σχήμα ελλειπτικού κύκλου, σχεδόν σαν εσωτερικό ενός αυγού, σύμβολο της απόλυτης ασφάλειας για τη γέννηση του καινούργιου. Καθώς θα κλαδεύαμε, θα πλέκαμε τα όρια του προς τα έξω και του προς τα επάνω. Η ασφάλεια και η απομόνωση αυτού του χώρου ήταν προαπαιτούμενο για ότι πνευματικό θα μπορούσε να δημιουργεί εντός του.
Τις πρώτες κι άλας ώρες εργασίας μας το έργο είχε πάρει το συμβολικό χαρακτηρισμό Γκαλερί. Καθώς αφαιρούσαμε κλώνους και βέργες και με αυτά στοιχειοθετούσαμε τους νοητούς τοίχους και οροφή, μας αποκαλύφθηκε μια άλλη ιδιότητα αυτής της κατασκευής, αυτή μιας έντονης μυστικιστικής αναψηλάφησης της σχέσης μας με την φύση. Λίγο αργότερα και καθώς ο χώρος έπαιρνε συγκεκριμένη μορφή, αφήνοντας εκτός ότι το πραγματικά εξωτερικό, με την βοήθεια των πουλιών που μας επισκέπτονταν καθ όλη τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και της σιωπής, πήρε το χαρακτήρα ενός τόπου μυστικού, ενός τόπου πνευματικού, ενός τόπου ιερού.
Είναι η γνωστή διαδικασία. Με το που καταπιάνεσαι να δημιουργήσεις ένα έργο, όπως το έχεις στο μυαλό σου, το διαμορφώνεις και σε διαμορφώνει ταυτόχρονα. Το στήνεις υποταγμένο στις προθέσεις και αντιλήψεις σου, μα καθώς προχωρείς, το ίδιο το έργο σε σπρώχνει σε μονοπάτια που δεν χάραξες, σου παρουσιάζει ορίζοντες τους οποίους δεν έψαχνες, σου ανοίγει παράθυρα εκεί που νόμιζες ότι όλα ήταν σφιχτά και στερεά καμωμένα.
Σε αυτόν το χώρο, από σεβασμό σε όσα μας αποκάλυψε, φιλοξενηθήκαν όλα όσα βρέθηκαν κατά τη διάρκεια της κατασκευής του, όλα όσα έφτασαν εκεί σαν προστιθέμενη αξία. Κελύφη από τεραστία σαλιγκάρια, υπόλοιπα ενός κρανίου και οστών από κατσίκι (στην περιοχή βοσκούν πολλά κοπάδια), φωλιά από σφήκες, λευκές τσακμακόπετρες, καρποί πλάτανου, φύλλα βαλανιδιάς από το δένδρο σύμβολο της εισόδου στο λιβάδι, σκοινά από φυσικά υλικά, λουλούδια που μας έφεραν δώρο και στάχια που μας μάζεψαν τα παιδιά του εργαστηριού, ξύλα με έντονα τα σημάδια της φθοράς και φυσικά, νεράντζια που προσέδωσαν χρώμα στο όλον.
Ατυχώς, το τετραήμερο δεν ήταν αρκετό για να δαμάσουμε την άγρια βλάστηση, να διαμορφώσουμε το πάτωμα και να ολοκληρώσουμε το έργο, έτσι τουλάχιστον όπως το φανταζόμασταν, αλλά τον χαρακτήρα του τον πήρε. Ίσως να φταίει η παράλληλη ενασχόλησή μου για την ολοκλήρωση του παραπάνω έργου με τα φασόλια, ίσως να φταίει και η καθυστέρηση (ένα ολόκληρο απόγευμα) από τις ξεναγήσεις και το εργαστήριο για τα παιδιά. Είχε τέτοια επιτυχία το εργαστήριο, που ούτε ένα παιδί δεν ήθελε να φύγει από τον χώρο, αν και είχε συμπληρωθεί τετράωρο, είχε αρχίσει να νυχτώνει και τα τηλέφωνα από τους γονείς για άμεση επιστροφή στο σπίτι, είχαν καταντήσει ενοχλητικά.
Πολλοί από τους επισκέπτες μας πράγματι αισθάνθηκαν αυτό το κάτι διαφορετικό που ανέδυε ο χώρος. Κάποιοι ζήτησαν να δεχτούμε ένα μικρό δωράκι. Άλλοι καλοτύχιζαν τον ιδιοκτήτη του οικόπεδου που το Καλοκαίρι θα είχε επιτελούς ένα καλό χώρο και σκιά να αναπαύεται. Πολλοί, μαθαίνοντας για την αρχική μας ιδέα για τη δημιουργία μιας γκαλερί, ακόμη συζητούν για το τι εκθέσεις θα μπορούν να στηθούν εκεί.
Μα το έργο έγινε για να γίνει και όσοι τυχεροί το απήλαυσαν.
Εμείς που το φανταστήκαμε είμαστε ικανοποιημένοι από τους διαλόγους που ολοκληρώθηκαν εντός του. Εμείς που το στήσαμε είμαστε ευχαριστημένοι για τη συνεργασία στην οποία μας υπέβαλε και τις ιδιαίτερες σχέσεις που βοήθησε να αναπτυχτούν, από την αισθητική και αισθησιακή εμπειρία που μας χάρισε. Τι άλλο να ζητήσεις από ένα έργο που δεν είναι προϊόν, από ένα έργο μη ανταλλάξιμο στο χρηματιστήριο της τέχνης, από ένα έργο εφήμερο;
Τώρα που το ξανασκέφτομαι, τίποτε.
Δουλέψαμε μόνο για την δουλειά.
Αγωνιστήκαμε μόνο για τον αγώνα.
Είμαι τυχερός που όχι μόνο βοήθησα στη διοργάνωση αυτού του συμποσίου, αλλά και συμμετείχα.
Είμαι ευγνώμων που γνώρισα και δούλεψα δίπλα σε ξεχωριστούς καλλιτέχνες/ανθρώπους.
Ίσως η ανταμοιβή μου να είναι αυτές οι γλυκές, σχεδόν ρομαντικές, αναμνήσεις και ο εσωτερικός μου κόσμος που εμπλουτίστηκε ανεξίτηλα.
Θεσσαλονίκη 18 Μαΐου 2013
Περισσότερα για τη συνολική εγκατάσταση, τις δράσεις και την χρονική της εξέλιξη/φθορά των έργων στο χρόνο στο ταινιάκι του Θανάση Ράπτη:
Livadi/Thessaloniki/Greece 9-12 of May, 2013
Workshop for the ephemeral art absorbed
by nature, organized by: Photography Center of Thessaloniki and TeeToTuM
https://www.youtube.com/watch?v=XIjywGw3bmM&feature=youtu.be
The artists:
Christel Andrea Steier (Germany)
Mikhail Pogarsky (Russia)
Stavroula Kaziale (Greece)
Giannis Monogios (Greece)
Cristine Wilis (Greece)
Georgia Grigoriadou (Greece)
Vassilis Karkatselis (Greece)
Thanassis Raptis (Greece)
Giorgos Politis (Greece)
Giorgos Tsakiris (Greece)
Magda Mademli (Greece)
Ioannou Taiganidou (Greece)
Marion Inglessi (Greece)
Marina Papadaki(Greece)
Fili Olsevski (Greece)
Photographs covering four seasons
(May of 2013 - February of 2014) by Thanassis Raptis
Music from the album 'Two', by Konstantinos Bita