(Μια ελάχιστη καταχώρηση από πορτρέτα αφιερωμένα σε όλους όσους μου επιτρέψανε να τους φωτογραφίσω, για αυτό το project)
Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό ΦΩΤΟγράφος, τεύχος Νο 227 (Νοέμβριος 2013)
Πορτρέτα για το Face Book
Μία νέα κατηγορία φωτογραφίας εμφανίστηκε με την διάδοση των μέσων μαζικής δικτύωσης και κυρίως με αυτό του πρόσωπο βιβλίου. Η φωτογραφία πορτρέτου για το εξώφυλλο του χρονολογίου στο Face Book (FB). Η νέα αυτή κατηγορία έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Πρέπει να είναι έγχρωμη ώστε να δείχνει ρεαλιστική, για να πλησιάζει όσο το δυνατόν περισσότερο στην φυσική, τρέχουσα εξωτερική εικόνα όλων για τον ιδιοκτήτη της σελίδας στο FB.
Η μεγάλη φωτογραφία στο επάνω μέρος του ημερολογίου του FB, πρέπει να δείχνει το μοντέλο μας υπέροχο, να ωραιοποιεί ότι μπορεί να χαρακτηρίζει το μοντέλο και ταυτόχρονα να κρύβει τις όποιες ατέλειες, ατέλειες όχι φωτογραφικές αλλά αισθητικής φύσης περί του περιβλήματος μιας κεφαλής, όπως τις καταλαβαίνει ο φωτογραφημένος (άκρως υποκειμενική θεώρηση). Καλό είναι να δείχνει πως τραβήχτηκε εντελώς τυχαία, ότι
Η συνέχεια του κειμένου μετά τις φωτογραφίες
Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό ΦΩΤΟγράφος, τεύχος Νο 227 (Νοέμβριος 2013)
Πορτρέτα για το Face Book
Μία νέα κατηγορία φωτογραφίας εμφανίστηκε με την διάδοση των μέσων μαζικής δικτύωσης και κυρίως με αυτό του πρόσωπο βιβλίου. Η φωτογραφία πορτρέτου για το εξώφυλλο του χρονολογίου στο Face Book (FB). Η νέα αυτή κατηγορία έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Πρέπει να είναι έγχρωμη ώστε να δείχνει ρεαλιστική, για να πλησιάζει όσο το δυνατόν περισσότερο στην φυσική, τρέχουσα εξωτερική εικόνα όλων για τον ιδιοκτήτη της σελίδας στο FB.
Η μεγάλη φωτογραφία στο επάνω μέρος του ημερολογίου του FB, πρέπει να δείχνει το μοντέλο μας υπέροχο, να ωραιοποιεί ότι μπορεί να χαρακτηρίζει το μοντέλο και ταυτόχρονα να κρύβει τις όποιες ατέλειες, ατέλειες όχι φωτογραφικές αλλά αισθητικής φύσης περί του περιβλήματος μιας κεφαλής, όπως τις καταλαβαίνει ο φωτογραφημένος (άκρως υποκειμενική θεώρηση). Καλό είναι να δείχνει πως τραβήχτηκε εντελώς τυχαία, ότι
Η συνέχεια του κειμένου μετά τις φωτογραφίες
Συνέχεια από το επάνω μέρος της σελίδας
είναι εντελώς φυσική και ανεπιτήδευτη.
Η φωτογραφία που υποδέχεται τους επισκέπτες, στην κορυφή της σελίδας σαν μεγάλη εικόνα προφίλ είναι σχεδόν γκρο πλαν, ώστε να είναι ευδιάκριτα όλα τα υπέροχα χαρακτηριστικά του προσώπου, ιδιαίτερα αν λάμπουν τα μάτια. Για την περίπτωση που οι ατέλειες του προσώπου είναι αρκετές και δεν ρετουσάρονται με τίποτε, η κάμερα πρέπει να στέκει μακριά ώστε στο κάδρο να εισχωρεί μεγαλύτερο μέρος του σώματος ή του τοπίου, με αποτέλεσμα να μειώνονται τα τετραγωνικά που καλύπτει το πρόσωπο στην όλη εικόνα.
Το τελικό πακέτο οφείλει να δίνει την αίσθηση δημιουργικής εικόνας από καλλιτέχνη φωτογράφο που αγάπησε την εικόνα του μοντέλου, αλλά να μην είναι φωτογραφία που δημιουργήθηκε σε studio. Studio σημαίνει επάγγελμα, σημαίνει επιτήδευση, προϋποθέτει ιδιαίτερη περιποίηση προσώπου πριν την φωτογράφηση, σημαίνει στημένη εικόνα, που από όλους μεταφράζεται ως μη αληθινή. Για τούτο και στις φωτό αυτής της κατηγορίας δεν βλέπεις λήψεις από γάμους, βαφτίσια και άλλου παρεμφερούς τύπου κοινωνικών εκδηλώσεων.
Το κάδρο πρέπει να είναι οπωσδήποτε πλάγιο, για να μπορεί να τοποθετηθεί η φωτογραφία στην προϋπολογισμένη (από τον σχεδιαστή του FB) θέση.
Μιλάμε για μια φωτογραφία που θα είναι την ίδια στιγμή και τέχνη και προπαγάνδα. Θα είναι κυρίως αρεστή από τον ιδιοκτήτη της σελίδας, και από τον φωτογράφο που την παρέδωσε.
Με την ανάρτηση αυτών των φωτογραφιών γεννιούνται και νέα ερωτήματα: Τι απογίνονται όλες αυτές οι κάποτε εικονες προφίλ; Τι σημαίνει να είναι μια φωτογραφία χρήσιμη, να είναι μια φωτογραφία ωραία;
Και επί πλέον, γιατί κάποιοι (ενώ αποδέχονται και χρησιμοποιούν το μέσον) κρύβουν ή δεν φανερώνουν το πρόσωπο τους, γιατί δεν αναρτούν καθόλου φωτογραφίες, αφήνοντας κενό το σχετικό πλαίσιο, γιατί χρησιμοποιούν παραπλανητικές εικονες ή σύμβολα που δήθεν ορίζουν την προσωπικότητα τους; Γιατί μια ολόκληρη κατηγορία χρηστών επιθυμεί να συμμετέχει πίσω από μάσκες, οι οποίες, ως γνωστόν, άλλοτε κρύβουν και άλλοτε φανερώνουν;
Κάθε φόρα που συναντώ τέτοιες περιπτώσεις αναρωτιέμαι: Είναι περισσότερο καθοριστική (η μάσκα ή η ανωνυμία) των απόψεων τους απ ότι η φάτσα τους; Δεν βρέθηκε ούτε ένας φωτογράφος να τους κάνει ένα ψυχογραφικό πορτρέτο κατάλληλο να τους εκφράσει; Τόσο παράξενοι και εγωπαθείς είναι ή μήπως φοβούνται μην φάνε ξύλο για τις απόψεις που κατεβάζουν καλυμμένοι από την ανωνυμία τους;
Νέες εποχές, νέα μέσα επικοινωνίας, νέα εργαλεία, νέα φωτογραφία.
Και η πάλαια; Ο βραζιλιάνος φωτογράφος Sebastiao Salgado πχ να συνεχίσει να φωτογραφίζει; Ξόδεψε εννέα χρόνια από τη ζωή του και μια μικρή περιούσια για να βρει και να ταξιδέψει σε 30 διαφορετικούς τόπους στο τέλος της γης, σε τόπους που κατάφεραν να αποφύγουν το ισοπεδωτικό πέλμα της μοντέρνας παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Θα τις ανεβάσει στο FB ή θα αρκεστεί στην άψογη έκδοση των 520 σελίδων από την Taschen; Στην εποχή του χρώματος έχουν ακόμη λόγο οι ασπρόμαυρες εικόνες της καινούργιας δουλειάς του με το όνομα Genesis; Η Lelia Salgado καλά κάνει και ασχολείται με τον σχεδιασμό, την οργάνωση και προώθηση τέτοιων project, αντί να ασχολείται με εξωφωτογραφικές δραστηριότητες που θα αποφέρουν ανεξάρτητο (από άλλη πηγή) οικογενειακό εισόδημα; Υπάρχουν ακόμη προσωπικότητες στον πλανήτη που να ενδιαφέρονται για αόρατους ανθρώπους και κοινωνίες εκτός των δελτίων ειδήσεων (της ντροπιασμένης ιδιωτικής μας πλέον τηλεόρασης), για τοπία εκτός πολιτισμού, για καταστάσεις έξω από τη δική μας μελαγχολία;
Και εμπάς περιπτώσει, τι είναι η προσωπική φωτογραφία;
Βασίλης Καρκατσέλης
είναι εντελώς φυσική και ανεπιτήδευτη.
Η φωτογραφία που υποδέχεται τους επισκέπτες, στην κορυφή της σελίδας σαν μεγάλη εικόνα προφίλ είναι σχεδόν γκρο πλαν, ώστε να είναι ευδιάκριτα όλα τα υπέροχα χαρακτηριστικά του προσώπου, ιδιαίτερα αν λάμπουν τα μάτια. Για την περίπτωση που οι ατέλειες του προσώπου είναι αρκετές και δεν ρετουσάρονται με τίποτε, η κάμερα πρέπει να στέκει μακριά ώστε στο κάδρο να εισχωρεί μεγαλύτερο μέρος του σώματος ή του τοπίου, με αποτέλεσμα να μειώνονται τα τετραγωνικά που καλύπτει το πρόσωπο στην όλη εικόνα.
Το τελικό πακέτο οφείλει να δίνει την αίσθηση δημιουργικής εικόνας από καλλιτέχνη φωτογράφο που αγάπησε την εικόνα του μοντέλου, αλλά να μην είναι φωτογραφία που δημιουργήθηκε σε studio. Studio σημαίνει επάγγελμα, σημαίνει επιτήδευση, προϋποθέτει ιδιαίτερη περιποίηση προσώπου πριν την φωτογράφηση, σημαίνει στημένη εικόνα, που από όλους μεταφράζεται ως μη αληθινή. Για τούτο και στις φωτό αυτής της κατηγορίας δεν βλέπεις λήψεις από γάμους, βαφτίσια και άλλου παρεμφερούς τύπου κοινωνικών εκδηλώσεων.
Το κάδρο πρέπει να είναι οπωσδήποτε πλάγιο, για να μπορεί να τοποθετηθεί η φωτογραφία στην προϋπολογισμένη (από τον σχεδιαστή του FB) θέση.
Μιλάμε για μια φωτογραφία που θα είναι την ίδια στιγμή και τέχνη και προπαγάνδα. Θα είναι κυρίως αρεστή από τον ιδιοκτήτη της σελίδας, και από τον φωτογράφο που την παρέδωσε.
Με την ανάρτηση αυτών των φωτογραφιών γεννιούνται και νέα ερωτήματα: Τι απογίνονται όλες αυτές οι κάποτε εικονες προφίλ; Τι σημαίνει να είναι μια φωτογραφία χρήσιμη, να είναι μια φωτογραφία ωραία;
Και επί πλέον, γιατί κάποιοι (ενώ αποδέχονται και χρησιμοποιούν το μέσον) κρύβουν ή δεν φανερώνουν το πρόσωπο τους, γιατί δεν αναρτούν καθόλου φωτογραφίες, αφήνοντας κενό το σχετικό πλαίσιο, γιατί χρησιμοποιούν παραπλανητικές εικονες ή σύμβολα που δήθεν ορίζουν την προσωπικότητα τους; Γιατί μια ολόκληρη κατηγορία χρηστών επιθυμεί να συμμετέχει πίσω από μάσκες, οι οποίες, ως γνωστόν, άλλοτε κρύβουν και άλλοτε φανερώνουν;
Κάθε φόρα που συναντώ τέτοιες περιπτώσεις αναρωτιέμαι: Είναι περισσότερο καθοριστική (η μάσκα ή η ανωνυμία) των απόψεων τους απ ότι η φάτσα τους; Δεν βρέθηκε ούτε ένας φωτογράφος να τους κάνει ένα ψυχογραφικό πορτρέτο κατάλληλο να τους εκφράσει; Τόσο παράξενοι και εγωπαθείς είναι ή μήπως φοβούνται μην φάνε ξύλο για τις απόψεις που κατεβάζουν καλυμμένοι από την ανωνυμία τους;
Νέες εποχές, νέα μέσα επικοινωνίας, νέα εργαλεία, νέα φωτογραφία.
Και η πάλαια; Ο βραζιλιάνος φωτογράφος Sebastiao Salgado πχ να συνεχίσει να φωτογραφίζει; Ξόδεψε εννέα χρόνια από τη ζωή του και μια μικρή περιούσια για να βρει και να ταξιδέψει σε 30 διαφορετικούς τόπους στο τέλος της γης, σε τόπους που κατάφεραν να αποφύγουν το ισοπεδωτικό πέλμα της μοντέρνας παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Θα τις ανεβάσει στο FB ή θα αρκεστεί στην άψογη έκδοση των 520 σελίδων από την Taschen; Στην εποχή του χρώματος έχουν ακόμη λόγο οι ασπρόμαυρες εικόνες της καινούργιας δουλειάς του με το όνομα Genesis; Η Lelia Salgado καλά κάνει και ασχολείται με τον σχεδιασμό, την οργάνωση και προώθηση τέτοιων project, αντί να ασχολείται με εξωφωτογραφικές δραστηριότητες που θα αποφέρουν ανεξάρτητο (από άλλη πηγή) οικογενειακό εισόδημα; Υπάρχουν ακόμη προσωπικότητες στον πλανήτη που να ενδιαφέρονται για αόρατους ανθρώπους και κοινωνίες εκτός των δελτίων ειδήσεων (της ντροπιασμένης ιδιωτικής μας πλέον τηλεόρασης), για τοπία εκτός πολιτισμού, για καταστάσεις έξω από τη δική μας μελαγχολία;
Και εμπάς περιπτώσει, τι είναι η προσωπική φωτογραφία;
Βασίλης Καρκατσέλης
Μία απάντηση σε ένα μοντέλο για το πορτρέτο της
Αυτές οι φωτογραφίες, κατ εμέ, προδίδουν δύο πράγματα που ξεκινούν από ένα, τη σχέση ανάμεσα στον φωτογράφο και το μοντέλο του. Αυτό το είδος δίχως σχέση δεν μπορεί να λειτουργήσει. Σε κάποια στιγμή του ελάχιστου χρόνου που μας έχει παραχωρηθεί, συντελείται η συνάντηση μοντέλου και φωτογράφου.
Ο τελευταίος έχει φροντίσει από καιρό να αναγνωρίζει τις αξίες, την χρησιμότητα του φωτός και των όσων αυτός μπορεί να αποκαλύψει. Σαν πρώην αξιωματικός διαβιβάσεων, οφείλει (ο φωτογράφος) όχι μόνο να ευκολύνεται, ανά πάσα συγκεκριμένη στιγμή, να αποκαθιστά την επικοινωνία μεταξύ των άκρων αυτής της σχέσης, αλλά και να επιλέγει την φωτογράφιση αντί του καφέ ή μίας ακόμη συζήτησης περί τέχνης ή φωτογραφίας.
Από την άλλη, το μοντέλο, σαν έτοιμο από καιρό, οφείλει να αφεθεί στις προσταγές αυτού που εμπιστεύτηκε, αυτού που διεκδίκησε την φωτογραφία της ματιάς του, για μια φωτογραφία που δεν θα υπάρξει ποτέ άλλοτε (κατά τον Ηράκλειτο). Φυσικά, για να αφεθείς στον φωτογράφο, πρέπει να έχεις εμπιστοσύνη και σε αυτόν (πρωτίστως) και σε εσένα (δευτερευόντως).
Η εμπιστοσύνη, όπως και η παιδεία του φωτογράφου, δεν είναι στιγμιαίο αδίκημα. Στιγμιαία ήταν η κοινή μας απόφαση να κάνουμε κάτι παράλληλα με την παρέα – μάλλον κόντρα στα πειράγματα της ομήγυρης.
Χαίρομαι που σου άρεσε η εικόνα σου. Έχει πράγματι κάτι από αυτό που ζήτησα να δείχνει. Η αποφασιστικότητα και των δύο στο να την κάνουμε είναι αυτό που μέτρησε, που έπαιξε τον καθοριστικό ρόλο.
Σε ευχαριστώ που δέχτηκες να αξιοποιήσω με αυτόν τον τρόπο το υπάρχον φως και τα μάτια σου,
Πάμε γι άλλα.
Και ένα, άλλης φόρμας, κειμενάκι από το ημερολόγιο εργασίας:
Καταδύσεις με ένα αιωρούμενο φως
αποκαλύπτουν λεπτομέρειες που μας διέφευγαν
πριν να χαθούνε οριστικά.
Το στιγμιαίο αιώνιο, δίχως άλλη αιτία ή αναζήτηση.
Τίποτε πιο ουσιαστικό από την ίδια τη φευγαλέα ζωή
που αντανακλάται σ αυτή τη ματιά,
λες και η ουσία, για το φωτογράφο, να βρίσκεται κάπου αλλού,
ίσως στο μεσοδιάστημα του περάσματος από τη μία αναγνώριση στην άλλη.
Εικόνες στη σιωπή τους και σε ροή, πρόσωπα ίδια και τόσο διαφορετικά
δίχως κάτι ξεχωριστό, σαν καμωμένα να ξεχαστούν απ τους πολλούς.
Καθόλου περίεργο, ο Ένας – οι Πολλοί
δίχως αφήγηση ή μήπως όχι;
Μετά την τελευταία εικόνα η πρώτη ξανά, σε κύκλο
σα σε αρχαία τραγωδία.
Κι αυτή η απόσταση, πόσο μακριά να κρύβει το τόσο κοντά;
Αυτές οι φωτογραφίες, κατ εμέ, προδίδουν δύο πράγματα που ξεκινούν από ένα, τη σχέση ανάμεσα στον φωτογράφο και το μοντέλο του. Αυτό το είδος δίχως σχέση δεν μπορεί να λειτουργήσει. Σε κάποια στιγμή του ελάχιστου χρόνου που μας έχει παραχωρηθεί, συντελείται η συνάντηση μοντέλου και φωτογράφου.
Ο τελευταίος έχει φροντίσει από καιρό να αναγνωρίζει τις αξίες, την χρησιμότητα του φωτός και των όσων αυτός μπορεί να αποκαλύψει. Σαν πρώην αξιωματικός διαβιβάσεων, οφείλει (ο φωτογράφος) όχι μόνο να ευκολύνεται, ανά πάσα συγκεκριμένη στιγμή, να αποκαθιστά την επικοινωνία μεταξύ των άκρων αυτής της σχέσης, αλλά και να επιλέγει την φωτογράφιση αντί του καφέ ή μίας ακόμη συζήτησης περί τέχνης ή φωτογραφίας.
Από την άλλη, το μοντέλο, σαν έτοιμο από καιρό, οφείλει να αφεθεί στις προσταγές αυτού που εμπιστεύτηκε, αυτού που διεκδίκησε την φωτογραφία της ματιάς του, για μια φωτογραφία που δεν θα υπάρξει ποτέ άλλοτε (κατά τον Ηράκλειτο). Φυσικά, για να αφεθείς στον φωτογράφο, πρέπει να έχεις εμπιστοσύνη και σε αυτόν (πρωτίστως) και σε εσένα (δευτερευόντως).
Η εμπιστοσύνη, όπως και η παιδεία του φωτογράφου, δεν είναι στιγμιαίο αδίκημα. Στιγμιαία ήταν η κοινή μας απόφαση να κάνουμε κάτι παράλληλα με την παρέα – μάλλον κόντρα στα πειράγματα της ομήγυρης.
Χαίρομαι που σου άρεσε η εικόνα σου. Έχει πράγματι κάτι από αυτό που ζήτησα να δείχνει. Η αποφασιστικότητα και των δύο στο να την κάνουμε είναι αυτό που μέτρησε, που έπαιξε τον καθοριστικό ρόλο.
Σε ευχαριστώ που δέχτηκες να αξιοποιήσω με αυτόν τον τρόπο το υπάρχον φως και τα μάτια σου,
Πάμε γι άλλα.
Και ένα, άλλης φόρμας, κειμενάκι από το ημερολόγιο εργασίας:
Καταδύσεις με ένα αιωρούμενο φως
αποκαλύπτουν λεπτομέρειες που μας διέφευγαν
πριν να χαθούνε οριστικά.
Το στιγμιαίο αιώνιο, δίχως άλλη αιτία ή αναζήτηση.
Τίποτε πιο ουσιαστικό από την ίδια τη φευγαλέα ζωή
που αντανακλάται σ αυτή τη ματιά,
λες και η ουσία, για το φωτογράφο, να βρίσκεται κάπου αλλού,
ίσως στο μεσοδιάστημα του περάσματος από τη μία αναγνώριση στην άλλη.
Εικόνες στη σιωπή τους και σε ροή, πρόσωπα ίδια και τόσο διαφορετικά
δίχως κάτι ξεχωριστό, σαν καμωμένα να ξεχαστούν απ τους πολλούς.
Καθόλου περίεργο, ο Ένας – οι Πολλοί
δίχως αφήγηση ή μήπως όχι;
Μετά την τελευταία εικόνα η πρώτη ξανά, σε κύκλο
σα σε αρχαία τραγωδία.
Κι αυτή η απόσταση, πόσο μακριά να κρύβει το τόσο κοντά;